Fiat 500 F
inż. Szymon Urbaniak
Fiat 500 F to legenda na czterech kołach, a wśród wielu wersji kultowej Pięćsetki ten model wyróżnia się szczególnie. To wyjątkowy wariant, który przyciąga uwagę unikalnymi detalami konstrukcyjnymi odróżniając go od późniejszych edycji. Produkowany w latach 60, przez bardzo krótki okres czasu, staje się coraz bardziej pożądanym kolekcjonerskim rarytasem.
W tym artykule przyjrzymy się historii modelu Fiat 500 F, jego cechom charakterystycznym oraz powodom, dla których ten mały samochód wciąż zachwyca miłośników oldtimerów na całym świecie.
Fiat 500 F od pierwszej do trzeciej serii
Fiat 500 F, oficjalnie nazywany Fiat 110 F Berlina 500, był produkowany od marca 1965 roku do listopada 1972 roku. W ramach tej wersji powstało aż dziewięć serii pojazdów. Aby jednak lepiej przybliżyć historię i specyfikację modelu, postanowiliśmy podzielić je na trzy główne nurty, które pozwolą na łatwiejsze zrozumienie zmian w konstrukcji i produkcji Fiata 500 F.
Model F zastąpił swojego poprzednika, Fiata 500 D. Poniekąd, jego wprowadzenie było częściowo wymuszone zmianami w przepisach. Nowe regulacje zakazały produkcji pojazdów z drzwiami mocowanymi na zawiasach z tyłu. Skłoniło to fabrykę w Turynie do opracowania nowej wersji.
Jako ciekawostkę podamy fakt, że przepisy dotyczące otwierania drzwi nie dotyczyły pojazdów użytkowych. Stąd Włosi wykazali się sprytem i wykorzystali lukę w przepisach. Widzimy to na przykładzie Fiata 500 Giardiniera, w którym do końca produkcji drzwi otwierały się tak jak w modelu D.
Seria I (od 03.1965 do 11.1965)
Fiat produkował pierwszą serię modelu F od marca do listopada 1965 roku. Nadwozia z tego okresu otrzymywały numery w przedziale 824001–1056856, co pozwala dziś precyzyjnie określić oryginalność egzemplarza. Należy jednak uważać na to, że końcowy przedział numerów zawiera też pojazdy, które zostały wyprodukowane w grudniu 1965. Warto również podkreślić, że samochody z wyższymi numerami nie należą już do wersji Otto Bulloni, a ich autentyczność może budzić wątpliwości.
Otto Bulloni – unikalna konstrukcja
To właśnie w tym krótkim okresie Fiat wprowadził wersję Otto Bulloni (osiem śrub), wyróżniającą się unikalnym rozwiązaniem konstrukcyjnym. Najbardziej charakterystycznym elementem tego modelu był słupek A, w którym drzwi mocowano za pomocą ośmiu śrub. Po listopadzie 1965 roku producent uprościł konstrukcję i zmniejszył ich liczbę do czterech, co stało się standardem aż do zakończenia produkcji modelu F oraz pozostałych wersji Fiata 500.
Fiat wyprodukował nieco ponad 200 tysięcy egzemplarzy pierwszej serii modelu F, co dziś czyni go wyjątkowo kolekcjonerskim pojazdem. Aby zoptymalizować koszty, firma wykorzystała wiele podzespołów z wcześniejszego modelu D. W tej wersji zachowano pokrywę silnika, lusterko wsteczne, pedał gazu, wycieraczki wraz z ramionami, a nawet tylne światła z poprzednika. Producent sięgnął po te części, aby opróżnić magazyny i płynnie przejść do nowych elementów, które stopniowo wprowadzano w kolejnych seriach.
Pierwsza seria była o tyle niestabilna, że do niektórych samochodów wkładano części z wersji D, a inne miały nowsze modele, dedykowane do wersji F.
Seria II (od 11.1965 do 08.1968)
Przejście na serię II – nowe podzespoły
Po wyczerpaniu zapasów podzespołów z wcześniejszego modelu, Fiat rozpoczął montaż dedykowanych elementów, co zapoczątkowało serię II. W pierwszej serii modelu F, oprócz już wspomnianych zmian, wprowadzono kilka innych modyfikacji. Jedną z nich był sztywny dach, który nie pozwalał na adaptację pojazdu do wersji transformabile (kabriolet). Kolejną zmianą była powiększona przednia szyba, która poprawiła widoczność i komfort jazdy.
Zmieniono także konstrukcję komory bagażnika, w której umieszczono zbiornik paliwa o większej pojemności, zamontowany poprzecznie. Pojemność wynosiła teraz 22 litry. W pierwszej serii zbiornik paliwa posiadał metalowy korek stylizowany na wzór korka z modelu D. Natomiast, od drugiej serii montowali okrągły korek z tworzywa, który zdobiły radełkowane krawędzie.
Zmiany dotknęły również końcówek przewodów elektrycznych: z okrągłych na płaskie. Ponadto, zmodyfikowano skrzynkę bezpieczników.
Oświetlenie
Zmiany objęły także przednie reflektory, które stały się asymetryczne oraz miały chromowane obudowy, a nie jak wcześniej (w pierwszej serii) aluminiowe. FIAT montował reflektowy następujących marek: Carello, Siem, Elma.
W połowie roku 1970 kierunkowskazy przednie przeszły na tworzywo sztuczne, rezygnując z aluminiowej podstawy.
Tylne światła również przeszły istotną zmianę, z nowym kształtem i pozbawione aluminiowych podstaw, co wymusiło z kolei modyfikację otworów w karoserii, dostosowując je do nowych elementów. Powszechnie przyjmuje się, że powinno się montować klosz lampy w modelu F wykonany z gładkiego plastiku. A do późniejszej wersji, czyli L lampy z okrągłym żłobieniem. Uszczelki do oryginalnych świateł dostarczała firma Pirelli. Lampy na pierwszy montaż wytwarzali tacy producenci jak: Carello, Altissimo, Stars, Cigala & Bertinetti.
W 1966 roku, w drugiej serii modelu F, wprowadzono zmiany w oświetleniu tablicy rejestracyjnej. W pierwszej serii lampa była aluminiowa i nie posiadała uszczelki. Od kwietnia 1966 roku zaczęto montować podświetlenie tablicy rejestracyjnej wykonane z tworzywa sztucznego (vedril), które dostarczała firma Altissimo.
fot. Michał Świtała @autek66
Zmiany w nadwoziu i stylistyce
Pojawił się jednolity emblemat wykonany z tworzywa. W przeciwieństwie do modelu D, gdzie pas miał charakterystyczne „wąsy” oraz centralnie położone logo Fiata. Za emblematem był montowany sygnał dźwiękowy. Przycisk sygnału dźwiękowego (klakson) nie uległ zmianie od modelu D.
Od 1967 roku zaczęto montować dekielki kół wykonane ze stali. Wcześniej były z polerowanego aluminium. Taki zabieg miał celu poprawić trwałość i odporność na uszkodzenia.
Fiat zdecydował się także na usunięcie listw ozdobnych z aluminium z maski przedniej oraz boków pojazdu. Pozostawili jedynie listwę progową. Nadało modelowi prostszą, bardziej nowoczesną linię.
Emblemat Nuova 500, znajdujący się na pokrywie silnika był z polerowanego aluminium.
W 1967 zmienił się kształt ramion oraz piór wycieraczek z węższych oraz przykręcanych nakrętką ( pióra / ramiona) na szersze i mocowane na wielowypust ( pióra / ramiona).
Modernizacja wnętrza i komfort jazdy
W tej serii pojawiły się zmiany w przednich siedzeniach. Zamiast gumowych pasów umieszczonych poprzecznie zaczęto montować amortyzację sprężynową. Bez wątpienia podniósł się komfort jazdy. W pierwszej serii wnętrze było z winylu, przednie siedzenia były dwukolorowe, a tylna kanapa składana. W drugiej serii zamiast winylu montowano tylny panel boczny z tworzywa sztucznego.
Klamki podnoszenia szyb zostały chromowane z czarną rozetką. Sposób otwierania drzwi zmodyfikowano, przygotowując je do nowego standardu. Poprawiło to ergonomię użytkowania. Zastosowano nowe klamki zewnętrzne. Natomiast wewnętrzne uchwyty zamykania drzwi w pierwszej serii były z polerowanego aluminium , a w drugiej serii zaczęto montaż tych z tworzywa.
Zmiana dotknęła również systemu otwierania i zamykania dachu, który w nowej wersji odbywał się za pomocą jednego plastikowego elementu. Było to zamiast dwóch haczyków, które montowano w poprzednich modelach.
Kolor stelaża dachu od marca 1965 do maja 1970 RAL 684.
Zmienił się także układ przełączników na desce rozdzielczej, które zostały unowocześnione, podobnie jak licznik, którego skala obejmowała przedział do 120 km/h. Przełącznik zmiany świateł i kierunkowskazów został unowocześniony: zamiast metalowych końcówek zaczęto stosować wykonane z tworzywa.
fot. Michał Świtała @autek66
Wprowadzone zmiany obejmowały również kieszeń pod kokpitem, która nie była już wykonana z metalu, jak w poprzednich wersjach, lecz z fibry (materiału o teksturze podobnym do gumy twardej), co uczyniło ją większą i bardziej funkcjonalną.
Istotne zmiany w jednostce napędowej
Zmiany w silniku i układzie dolotowym
W silniku wprowadzono szereg istotnych zmian. Zmodyfikowano głowicę, a gaźnik wymieniono na model Weber 26IMB 10. Zmieniono także korek wlewu oleju. Obudowę filtra powietrza powiększono. Odma została poprowadzona do komory dolotowej, co poprawiło wydajność silnika. Sprawiło to też zmiany w układzie dolotowym, który znacznie się wyciszył. Wprowadzone zmiany pozwalały osiągnąć moc 18,2 KM przy 4600 obr./min. Ponadto, moment obrotowy 3,2 kg/m przy 2800 obr./min (norma I.G.M.). Dla przypomnienia: normy dla wersji Fiata 500 D były wg CUNA.
Motory w wersji F posiadały numerację: FIAT110F.000
Układ wydechowy i dolotowy
W modelu wprowadzono również zmiany w układzie wydechowym – do numeru nadwozia 1211123 (lato 1966) zmieniono konstrukcję tłumika, zamieniając go z wersji tuby na owalny. W tej samej serii zmieniono mocowanie dźwigni ssania i rozrusznika z dwóch śrub na jedną. Również zmieniono osłonę wlotu powietrza, której mocowanie skrócono z 6 śrub do 3. Zmiana w tłumiku przyniosła wyciszenie aż o 2 dB.
Modernizacja układu napędowego i hamulcowego
W przekładni mechanicznej inżynierowie zmienili mocowanie rozrusznika w obudowie. Zwiększyli ilość śrub mocowania z dwóch na trzy. Zmodyfikowane zostały również półosie napędowe, których średnica wynosiła 19 mm, a w późniejszych modelach zwiększono ją do 25 mm. W stosunku do modelu D, zmieniono także przeguby elastyczne oraz zabierak ślizgowy, co poprawiło trwałość układu napędowego i jego pracę.
Wprowadzono także zmiany w łożysku oporowym sprzęgła, które zostało zaopatrzone w nowe uszczelnienie wałka sprzęgłowego. Zmianie uległa również dźwignia łożyska oporowego sprzęgła, a co za tym idzie sama linka. Zmodyfikowany został również układ hamulcowy, który wzmocniono. Fiat zwiększył średnicę cylinderków przedniej osi z 19,05 mm na 22,225 mm. Tylne cylinderki pozostały bez zmian. Zmianie uległ też zbiornik płynu hamulcowego.
Układ kierowniczy i zawieszenie
Drążki kierownicze unowocześniono, zwiększając rozmiar stożków. Dodatkowo, nie miały już smarowniczek do samodzielnego uzupełniania środka smarnego. Obecnie nazwiemy je jako bezobsługowe.
W tylnym zawieszeniu zmieniono miseczkę oraz poduszki miseczki sprężyny. Większe były też tuleje tylnego wahacza. Ponadto zmodernizowano zwrotnice, co poprawiło stabilność pojazdu. Należy też zwrócić uwagę na zmiany w wymiarach uszczelnień tylnej piasty.
Seria III (od 08.1968 do 11.1972)
Produkcja trzeciej serii przypadała od sierpnia 1968 roku. Istotnym szczegółem w stylistyce nadwozia była zamiana emblematu, który znajdował się na tylnej klapie. Pojawił się chromowany napis FIAT 500 na czarnym tle (podobny do tego, który później znajdował się w modelu L. Natomiast w 1970 roku zmieniono design pokrywy silnika, na której oświetlenie tablicy rejestracyjnej jest usytuowane nieco wyżej niż w poprzednich wersjach.
We wnętrzu Fiata 500 F zastosowano kilka istotnych zmian. Na siedzeniach i tylnej kanapie znajdowały się jednokolorowe pokrowce z gładkiej skóry winylowej. Miały one dopasowaną lamówkę. Panele na drzwiach były pod kolor tapicerki.
Od 1968 na desce rozdzielczej pojawiła się niewielka zmiana kształtu przełączników elektrycznych. Kierunek otwierania popielniczki został odwrócony. Sygnał dźwiękowy przesunięto z czoła pasa przedniego na jego spód (bliżej przekładni kierowniczej). W tej wersji przeniesiono cewkę z lewej strony komory silnika na prawą. Tak samo jak w późniejszym modelu L.
Po roku 1970 na życzenie klienta Fiat montował blokadę kierownicy z wbudowanym wyłącznikiem zapłonu. W miejscu fabrycznej stacyjki w kokpicie zamieszczano chromowaną zaślepkę.
Fiat 500 F - kluczowe różnice między seriami
Jeśli mielibyśmy krótko wskazać wspólne cechy charakterystyczne dla każdej z wersji modelu Fiata 500 F byłyby to bez wątpienia:
- okrągły prędkościomierz w kolorze jasnoszarym,
- kierownica w kolorze prędkościomierza,
- drzwi klasycznie otwierane ( poprzedniczka D miała tzw. kurołapki),
- powiększona przednia szyba,
- sztywny tył dachu na trwałe zamocowany do nadwozia,
- brak ozdobnych listw aluminiowych,
- typ podwozia 110F.
Cechy, po których można szybko rozpoznać II serię modelu F to:
- data produkcji od listopada 1965 do sierpnia 1968,
- złącza na skrzynce bezpieczników były okrągłe,
- tapicerka w kolorze czerwonym, beżowym, zielonym lub niebieskim z białym odcięciem (blatem).
Natomiast Seria III charakteryzowała się:
- latami produkcji od sierpnia 1968 do listopada 1972,
- płaskimi złączami na skrzynce bezpieczników,
- jednolitą tapicerką w kolorach bordowym lub ochra.
Ciężko oszacować dokładną ilość wyprodukowanego modelu F. Z uwagi na to, że od 1965 do 1967 produkcja miała miejsce w Turynie. Miały one numerację nadwozia w zakresie od 824 001 do 1 674 690. Natomiast od 1968 do 1972 był produkowany razem z wersją L. A także produkcja od 1971 do 1972 odbywała się w innych zakładach, czyli Autobiachi (numery nadwozia zaczynały się od 6) oraz Sicilfiat (numeracja zaczynała się od 5).
Ilość wyprodukowanych sztuk od 1968 jest podawana łącznie z modelem L.
