Fiat 500 N

Fiat 500 N: następca Topolino

Po drugiej wojnie światowej koncern Fiata próbuje wyjść naprzeciw zapotrzebowaniu Włochów.  Ludność potrzebuje środka transportu, który pomoże odbudowywać kraj z kryzysu. Wówczas dyrektor generalny Fiata zlecił prace projektowe wobec dwóch równoległych pojazdów Fiata 600 oraz Fiata 110 Nuova, którego znamy obecnie jako Fiat 500 N. 

inż. Szymon Urbaniak

Te dwa samochody stworzył zasłużony już konstruktor Dante Giacosa (spod jego skrzydeł wyszedł wcześniej Fiat Topolino). 

Pomysłodawcą mikro samochodu Fiata powinien być uznany Hans Peter Bauhof, który pracował w Deutsche Fiat w Weinsberg (Niemcy). To właśnie on wysłał do Turynu rysunki pojazdu wzorowanego na VW Garbusie. Zasugerował, że należy poczynić zmiany, w których samochód miał być dwuosobowy z silnikiem dwusuwowym zamieszczonym z tyłu.

Projekt po zapoznaniu okazał się na tyle ciekawy, że Giacosa rozpoczął prace nad nadwoziem, które uzyskało niebywały wówczas współczynnik oporu powietrza Cx=0,38. Silnik dwusuwowy został jednak od razu odrzucony przez konstruktora. 

Giacosa stworzył prototyp nadwozia Fiata 500, ale prace zostały wstrzymane na poczet Fiata 600, którego wprowadzono do produkcji w 1955 roku. Można uznać, że przyczynił się on do tzw. bumu gospodarczego we Włoszech. Jego cena ustalona była na 590 tys. lirów, a samochód cieszył się dużym zainteresowaniem.

Arcydzieło oszczędności

Po dużym sukcesie modelu 600 Dante Giacosa mógł skupić się nad testowaniem różnego rodzaju silników koncepcyjnych do nowej 500. Ze względu na ograniczenie kosztów produkcyjnych wobec klientów mniej zamożnych, należało rozważyć motory dwucylindrowe, które były tańsze w produkcji i eksploatacji. Wybrano najlepsze rozwiązanie z testowanych silników. W konsekwencji inżynier zastosował układ wzdłużny. Przy dwóch cylindrach nie da się wyeliminować wibracji pochodzących od silnika. Z tego powodu Giacosa zaprojektował nowatorskie mocowanie motoru za pośrednictwem sprężyny leżącej na belce tylnej, która miała tłumić drgania. 

Wykonano “arcydzieło oszczędności”.  Poza tym na znaczne obniżenie kosztów pojazdu wpłynęły: silnik dwucylindrowy chłodzony powietrzem; wał korbowy odlewany wewnętrznie drążony, a także filtr oleju odśrodkowy zamontowany na wale korbowym. 

Koncepcja Fiata 500 N

Fiat 110 Nuova w pierwszej serii był dwuosobowy. Zabieg ten był spowodowany po to, żeby 500 nie konkurowała z 600, która osiągnęła ogromny sukces sprzedaży. Miała w założeniu być pojazdem dla klientów, którzy przesiądą się z Topolino na nowszy model oraz dla tych, którzy przemieszczali się za pomocą jednośladów. 

Nadwozie było dostępne tylko z dachem otwieranym typu transfamobile – ten materiał był tańszy niż wyprofilowana blacha. Zawieszenie (przednie i tylne) było zapożyczone z Fiata  600, gdzie elementem tłumiącym przednie i tylne koła były amortyzatory teleskopowe z czynnikiem olejowym. Z przodu do wahaczy zamocowano poprzeczny resor . Tylne zawieszenie było wahaczowe ze sprężyną walcową o przekroju koła.

Zastosowano układ hamulcowy hydrauliczny jednoobwodowy, gdzie hamulec zasadniczy działa na wszystkie cztery koła. Inżynierowie wykorzystali hamulec awaryjny/postojowy działający na tylne koła za pośrednictwem linki oraz dźwigni. Nowością był samoregulator szczęk hamulcowych. Było to nowatorskie rozwiązanie dla Fiata.

W układzie kierowniczym zastosowano przekładnię ślimakową. Układ napędowy umieszczony był z tyłu za tylną osią (tzw. układ tylny zblokowany). Natomiast zbiornik paliwa wraz z narzędziami i kołem zapasowym umieścili z przodu – co dało całkiem dobry rozkład masy między przednią, a tylną osią.

Za fotelem kierowcy znajdowała się przypominająca kanapę tylna dykta. Była ona tapicerowana, ale z założenia pełniła funkcję bagażnika.  

Jak się jednak okazało po premierze, model Fiat 110 Nuova nie odniósł prognozowanego sukcesu.

Wielkie rozczarowanie

Samochód po raz pierwszy zaprezentowano 1 lipca 1957 roku premierowi Włoch Adone Zoli w ogrodach Viminale w Rzymie. Dzień później inżynierowie zaprezentowali go w klubie Circolo della Stampa –  „Sporting” w Turynie, w którym odbywały się tego typu imprezy. Na tym wydarzeniu nie zabrakło dyrektora generalnego Fiata Vittorio Valetta, a także Mistrza Świata Formuły 1 Nino Farina. Mechanicy ubrani w białe kombinezony bez wątpienia zrobili ogromne wrażenie na zaproszonych gościach. Przyszli klienci mogli sprawdzić jak jeździ się tym autem, ponieważ przygotowano dla nich aż 50 pojazdów testowych. 

Pomimo tego, że już w czasie premiery opinia publiczna uznała Pięćsetkę za spartańską, w lipcu 1957 rozpoczęto produkcję pierwszej serii modelu Fiata 110 Nuova. Trwała  ona zaledwie 3 miesiące. Kosztowała 490 tys lirów, ale ludzie często wychodzili z założenia, że lepiej dołożyć i kupić Fiata 600, który był lepiej wyposażony i czteroosobowy.

Charakterystyka Fiata 110 Nuova

Pierwsza seria była tak uboga, że nie miała nawet opuszczanych szyb w drzwiach. Jednym z dwóch sposobów dostarczenia świeżego powietrza była szyba trójkątna. Mogła ona stanowić realne zagrożenie przy całkowitym otwarciu ze względu na kolizję z ręką kierowcy trzymającym kierownicę podczas jazdy. Brakowało nawet możliwości zablokowania szyb w jednym położeniu. Drugą opcją dostarczenia powietrza były wloty powietrza w przednim pasie. Miały one regulację otwarcia-zamknięcia.

Nowy model Fiata pozbawiony był nadających elegancji chromów. Linia nadwozia nie miała jakiejkolwiek listwy ozdobnej. W pasie przednim znajdowały się tylko światła mijania i drogowe. Światła przednie były bez ramek ozdobnych. Przednie światła pozycyjne umiejscowiono w kloszach o kształcie łzy na bocznych błotnikach i wyposażono je w żarówkę dwuwłóknową. Pełniły one także funkcję kierunkowskazu. Światła tylne też były w kształcie łzy, podzielone chromowaną ramką na dwa kolory. Kolor pomarańczowy oznaczał kierunkowskaz, a czerwony światło stop i pozycje. 

W kokpicie przełączniki kierunkowskazów nie znajdowały się przy kolumnie kierownicy. Zamieszczono je na środku deski rozdzielczej nad stacyjką. Był on przeźroczystym przełącznikiem, którym kierowca mógł zasygnalizować zmianę kierunku jazdy. Natomiast stacyjka miała sześć pozycji. Za jej pomocą kierowca mógł wybrać: neutral, jazdę bez świateł, jazdę ze światłami pozycyjnymi, jazdę ze światłami mijania, jazdę ze światłami drogowymi oraz same światła pozycyjne, gdy chciał pozostawić oświetlony pojazd na drodze.

Według kierowców rozwiązania w Fiat 500 Nuova były skomplikowane i nie wygodne.

Po lewej stronie stacyjki znajdował się przełącznik oświetlenia licznika. Po prawej włącznik wycieraczek z trzema pozycjami. Należy dodać, że wycieraczki nie miały funkcji powrotu. Prędkościomierz wyskalowany był do 100 km/h. Posiadał on ponadto drogomierz (czyli licznik przebiegu) oraz cztery kontrolki: zieloną (włączone światła) i 3 czerwone (ładowanie, rezerwa, ciśnienie oleju w silniku). Na tarczy prędkościomierza czerwone kreski oznaczają konieczność zmiany biegu. Są one przy wskaźniku prędkości kolejno: 23, 40 i 65.   

Pod stacyjką znajdował się metalowy schowek, do którego przymocowana była ręczna linka do otwierania przepustnicy. Przy fotelu kierowcy znajdował się włącznik sygnału dźwiękowego w kształcie kielicha . Należy zaznaczyć, że pierwsze modele były dwuosobowe. Za fotelami pasażerów znajdowała się przypominająca kanapę dykta, która (tak jak wspomniałem wcześniej) pełniła funkcję bagażnika. Pierwsza seria Fiata 110 Nuova miała bardzo słabej jakości tapicerkę. 

O tym, czy da się oszczędzić bardziej?

Jednak nie tylko wnętrze było zrobione z wątpliwej jakości materiałów. Oszczędzano gdzie można. Obręcze kół nie posiadały dekielków. Specjalnie do tego celu stworzono innowacyjne 12-sto calowe obręcze z czterema śrubami. Obręcze były w kolorze kremowo-żółtym. Rozmiar opon 125/12 nie był przypadkowy, gdyż ponownie zwrócono uwagę na obniżenie kosztów produkcji oraz wyeliminowanie oporów toczenia. To wiązało się ze zdecydowanie mniejszym zużyciem paliwa. 

Jednostka napędowa poniekąd zdegradowała ten samochód, ponieważ osiągała maksymalną prędkość 85 km/h. Dla wielu Włochów było to niedopuszczalne. Pojemność motoru 479 cm3 i moc maksymalna 13 KM była zdecydowanie za mała. Nie byli też zadowoleni z tego, że skrzynia biegów (z czterema przełożeniami do przodu i jednym do tyłu) nie była  zsynchronizowana.

Pierwsza seria produkowana była od lipca do września 1957 roku. Z uwagi na pojawiającą się krytykę fabryka Fiata postanowiła wprowadzić istotne zmiany. Już we wrześniu wypuściła wersję z aluminiowymi dekielkami kół, dodała listwy na boku pojazdu oraz rozpoczęła pracę nad silnikiem, aby wykrzesać z niego nieco więcej. Ulepszyli gaźnik Weber 24 IMB2. Zwiększyli wznios krzywek wałka rozrządu, czego skutkiem było dostarczenie większej dawki powietrza do komory spalania. W rezultacie podniesiono moc do 15 KM przy 4000 obr/min, a tym samym uzyskano większą prędkość maksymalną do 90 km/h. 

Economica i Normale

W okresie od września do listopada Fiat wprowadzał zmiany. Wśród nich była opuszczana szyba w drzwiach (co było później dostępne w wersji Normale). Jest to okres przejściowy pomiędzy serią pierwszą, a drugą, ale tym samym nie jest uznawany jako produkcja pierwszej serii.

Cała ta sytuacja doposażenia modelu z pierwszej serii doprowadziła do tego, że Fiat wprowadził na rynek nowe wersje 110 Nuova: Economica oraz Normale. Przy czym Economica była dalej podstawową wersją modelu 110 Nuova, w której były tylko poprawki mechaniczne. W Normale zastosowano wyżej opisane zmiany. 

Na uwagę zasługuje fakt, że cena w listopadzie wersji Economica wynosiła 465 tys lirów, a Normale 490 i Fiat w przygotowanych bonach zwracał część pieniędzy klientom, którzy zakupili pierwszą serię.Dodatkowo zaprosili ich na darmowy przegląd, podczas którego zmieniono ustawienia silnika tak aby generował 15 KM.

Aktualnie Fiat 110 Nuova jest rarytasem. 

Znalezienie oryginalnej pierwszej wersji jest praktycznie niemożliwe. Przyczyniły się do tego: krótki okres jej produkcji (3 miesiące), poprawki naniesione przez serwisy Fiata tzw. kampanie. Nie był pojazdem niezbyt lubianym i w wielu przypadkach Włosi go złomowali. 

Obecnie jest to pojazd trudny do odrestaurowania, ponieważ brakuje oryginalnych części do niego. Bardzo ciężko jest ustalić dokładne wyposażenie i konfigurację danego egzemplarza. Fabryka w Turynie nie posiada obecnie dokumentacji z tamtego okresu.